6. SINIF | MADDE VE ISI

6. sınıf fen bilimleri dersi 4. ünite madde ve ısı konu anlatımı. Bu ünitede madde ve ısı arasındaki ilişkiyi inceleyeceğiz.

>>MADDENİN HALLERİ<<
>>HAL DEĞİŞİMİ<<
>>MADDE VE ISI<<
>>YAKITLAR<<
>>YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI<<

MADDENİN HALLERİ

Kütlesi ve hacmi olan her şeye madde denir. Madde dışarıdan bakıldığında gözle görülmeyecek kadar küçük taneciklerden oluşur. Bu taneciklerin hareketleri, aralarındaki boşluklar maddelerin farklı hallerde olmalarına sebep olur.

Maddenin üç hali vardır; katı, sıvı ve gaz.

KATI MADDE VE ÖZELLİKLERİ

• Maddenin en düzenli halidir.
• Belirli bir şekilleri vardır.
• Tanecikler arası boşluk yok denilecek kadar azdır.
• Sıkıştırılamaz.
• Maddenin tanecikleri sadece titreşim hareketi yapar.
• Akışkan değillerdir.

SIVI MADDE VE ÖZELLLİKLERİ

• Tanecikler arası boşlukları vardır.
• Belirli bir şekilleri yoktur bulundukları kabın şeklini alırlar.
• Akışkandır.
• Yok denilecek kadar az sıkıştırılabilir.
• Tanecikleri titreşim, öteleme ve dönme hareketi yapar.

GAZ MADDE VE ÖZELLİKLERİ

• Maddenin en düzensiz halidir.
• Tanecikleri arası boşluk en fazladır.
• Akışkandır.
• Sıkıştırılabilir.
• Tanecikleri titreşim, dönme ve öteleme hareketleri yapar.

EK BİLGİ: Gazların ve sıvıların akışkan olmasının sebebi taneciklerinin öteleme hareketi yapmasındandır.

Örnek:

1. Suya mürekkep damlatıldığında, mürekkep suyun içinde dağılır. Bunun sebebi maddenin tanecikli, boşluklu ve hareketli bir yapıya sahip olmasıdır.
2. İçinde hava bulunan şırıngaya kuvvet uygulandığında, kuvvet uygulanan bölüm içeri doğru hareket eder. Bunun sebebi hava tanecikleri arasında boşluklar olması ve bu nedenle sıkıştırılabilir olmasıdır.

HAL DEĞİŞİMİ

Maddelerin bulunduğu halden başka bir hale geçmesine hal değişimi denir. Hal değişimi hakkındaki bilgilerinizi hatırlamak için hal değişimleri konu anlatımını okuyabilirsiniz.

Madde hal değiştirirken dışarıdan ısı alır yada ısı verir.

• Isı alan maddenin tanecikleri birbirinden uzaklaşır, taneciklerin hareketliliği artar.
• Dışarıya ısı veren maddelerin tanecikleri birbirine yakınlaşır, taneciklerin hareketliliği azalır.

YOĞUNLUK NEDİR?

Birim hacimdeki kütle miktarına yoğunluk denir. Yoğunluk maddeler içi ayırt edici bir özelliktir. Yani her maddenin yoğunluğu birbirinden farklıdır. Yoğunluğun birimi gr/cm³ tür.

Yoğunluk d harfi ile, kütle m harfi ile, hacim ise v harfi ile gösterilir.

Yoğunluk = Kütle / Hacim => d = m / v

-Örnek Soru: Kütlesi 800 gr ve hacmi 200 cm³ olan bir cismin yoğunluğu nedir?

Formül=> d = m / v => d = 800 gr / 200 cm³ = 4 gr/cm³

NOT: Suya atılan boş bir şişe suyun üzerinde yüzer. Şişenin içerisine toprak doldurulup atıldığında ise şişe suyun içerisinde batar. Çünkü şişenin hacmi aynı kalırken ağırlığı arttırılmıştır.

EK BİLGİ:

• Düzgün şekilli olmayan cisimlerin yoğunlukları hesaplanırken, kütle ve hacimlerini bilmek gerekir. Bunun için cisim eşit kollu terazi kullanılarak kütlesi bulunur.
• Hacmini bulmak için ise dereceli silindir kullanılır. Dereceli silindirin içerisine su koyulur cisim dereceli silindir içerisine atılır dereceli silindirde meydana gelen yükselme cismin hacmini verir.
• Birbiri içinde çözünmeyen sıvılar karıştırıldığında yoğunluğu büyük olan sıvı altta, yoğunluğu küçük olan sıvı ise üstte kalır. (Zeytin yağı ve su karışımı; zeytinyağı suyun üzerinde kalır.)

Bunları Biliyor muydunuz?

• Suyun yoğunluğu 1 gr/cm³ , buzun yoğunluğu ise 0,9 gr/cm³ ‘tür. Çünkü su diğer sıvılardan farklı bir maddedir ve su donarken hacmi artar. Bu yüzden buzun yoğunluğu sudan daha küçüktür.
• Su donarken yüzeyden donmaya başlar. Bu sayede göllerde, denizlerde yaşayan canlılar yaşamlarına devam edebilir.

MADDE VE ISI

Isı bir enerjidir. Sıcaklığı farklı olan maddeler arasında meydana gelen enerji akışına ısı alışverişi denir. Madde ve ısı ilişkisini iyi anlamak gerekir.

Isı akışı her zaman sıcaklığı fazla olandan az olana doğru gerçekleşir.

ISI İLETKENİ

Isıyı iyi ileten maddelere ısı iletkeni denir. Demir, bakır, gümüş, alüminyum, altın gibi maddeler ısı iletkenine örnektir.

ISI YALITKANI

Isıyı iyi iletmeyen maddelere ısı yalıtkanı denir. Tahta, pamuk, hava, plastik, cam gibi maddeler ısı yalıtkanına örnektir.

EK BİLGİ: Isı iletkeni ve ısı yalıtkanı maddeler bir arada kullanılabilir. Örneğin tencerelerin gövdeleri metalden yapılırken, kulpları ise plastikten yapılır.

BİNALARDA ISI YALITIMI

Isı akışını yavaşlatmak ve ısı kayıplarını engellemek için yapılan işlemlere ısı yalıtımı denir. Isı yalıtımı yapılırken, ısıyı iyi iletmeyen maddeler kullanılır. Bu maddelere ısı yalıtım malzemeleri denir. Bakalit, yün, köpük, ahşap, taş yünü gibi malzemeler ısı yalıtım malzemelerine örnektir.

Isı Yalıtım Malzemelerinin Özellikleri;

• Ekonomik olmalıdır.
• Dayanıklı olmalıdır.
• Kolay uygulanabilir olmalıdır.
• Hafif ve yanmaz olmalıdır. Uzun süre kullanılabilmelidir.

Binalarda Isı Yalıtımı Sayesinde;

• Isınma ve serinleme amaçlı kullanılan enerji miktarı azalır.
• Aile ve ülke ekonomisine katkı sağlanır.
• Atmosfere salınan zararlı gazlar azalır.
• Binaların kullanım ömürleri artar.

YAKITLAR

Yandığında ısı veren maddelere yakıt denir. Yakıtlar 3 çeşittir.

Katı Yakıtlar; Odun, taş kömürü, linyit, antrasit gibi maddeler katı yakıtlara örnektir.

Sıvı Yakıtlar; Benzin, motorin, gaz yağı, fuel oil gibi maddeler sıvı yakıtlara örnek oluştururlar.

Gaz Yakıtlar; doğalgaz, lpg gibi maddeler gaz yakıtlara örnektir.

Fosil Yakıtlar; Canlı kalıntılarının yer altında uzun yıllar kalması sonucu oluşan yakıtlara fosil yakıtlar denir. Petrol, doğalgaz, kömür fosil yakıtlara örnektir. Fosil yakıtların aşırı kullanımı çevre kirliliğine, küresel ısınmaya, asit yağmurlarına sebep olur.

EK BİLGİ: Yakıtlar yanarken karbonmonooksit gazı açığa çıkarır. Havalandırmanın iyi olmadığı ortamlar, bacaların tam çekmediği ortamlar karbonmonooksit zehirlenmelerine yol açar.

YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Kullanıldığında tükenmeyen, çevre kirliliğine yol açmayan enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji kaynakları denir. Güneş enerjisi, dalga enerjisi, biyokütle, su enerjisi, jeotermal, rüzgar enerjisi bu enerji kaynaklarına örnektir.