Arapça da harekeler ve bu harekelerin kullanımlarını anlatacağımız konumuzu dikkatlice inceleyiniz. Arapça harekeler 3 çeşittir. Şimdi gelin bunları öğrenelim.
>>EL TAKISI (HARFİ TARİF)<<
>>TENVİN (NUNLAMA)<<
>>CEZM VE ŞEDDE NEDİR?<<
>>HAREKE NEDİR?<<
Arapçadaki 28 harfin tamamı sessiz harf kabul edilir. Ve dolayısıyla bu harfleri seslendirmek için sesli harflere ihtiyaç duyulur. Arapça da bu sessiz harfleri seslendirmeye yarayan işaretler vardır. Bu işaretlere hareke denir. Arapça da en temel olarak üç hareke bulunur. Bunlar; Fetha (Üstün), Kesra (Esre), Damme (Ötre).
Fetha (Üstün) ـَ : Harflerin üzerine konulan eğik bir çizgidir. İnce harfleri “-e” , kalın harfleri “-a” sesi ile okutur.
Örnek: كَ تَ بَ (be-te-ke)
Kesra (Esre) ـِ : Harflerin altlarına konulan eğik bir çizgidir. Harfleri “-i” sesi ile okutur. Burada resmi olarak ince kalın harf ayrımı yoktur. Ancak kalın harfleri okurken “-i” ve “-ı” arası bir harf çıkarırsanız daha doğru okuma gerçekleştirebilirsiniz.
Örnek: كِ تِ بِ (bi-ti-ki)
Damme (Ötre) ـُ : Harflerin üzerine konulan küçük vav şeklindeki bir işarettir. Harfleri “-u” sesi ile okutur. Ve burada da ince harf ve kalın harf ayrımı yoktur. Ancak burada da ince olan harfleri biraz daha “-u” ve “-ü” arasında bir harf olarak okursak daha doğru bir okuma gerçekleştirmiş oluruz.
Örnek: كُ تُ بُ (bu-tu-ku)
Cezim-Cezm (Sükûn) ve Şedde Nedir?
CEZM NEDİR?
Üzerine konulduğu harfi, kendisinden önceki harf ile bağlayan küçük daire şeklindeki ( ـْ ) bir işarettir. Üzerinde bulunduğu harfin üzerinde durulması gerektiğini belirtir. Sükûn diye de bilinirler. Üzerinde bulunduğu harfe sâkin harf te denir. Tek başlarına okunamazlar. Kelimelerin başlarında kullanılamazlar.
Örnek: أَنْ (En) وَنْ (Ven) أَلْ (El)
Yukarıda ki ilk örnekte olduğu gibi Cezm, Nun harfinin üzerinde olduğu için “En” şeklinde okuduk.
ŞEDDE NEDİR?
Şedde üzerine konulduğu harfin iki kez okunacağını belirten ters martı şeklindeki ـّ bir işarettir. Şedde kelimesindeki d harfinin iki kere söylenmesiyle arasında bir bağlantı kuracak olursak daha çok akılda kalıcı olabilir. Aslında bu harekenin açılımı aynı iki harfin birleşmesidir. Harflerden ilki Cezm ile okunurken, diğerinin harekesi değişebilir. Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.
Örnek: شَدْ + دَ = شَدَّ (Şed+de=Şedde), مَدْ + دَ = مَدَّ (Med+de=Medde)
Tenvin kelimelerin sonlarını nunlama ve kelimeyi belirsiz yapmak olarak ta bilinir. Bir kelimenin belirsiz olması demek herhangi bir şeyden bahsediyoruz demektir. Mesela örnek vermek gerekirse; kalem kelimesini düşünün. Kalem kelimesinden kastedilen şey herhangi bir kalemdir yani belirsizdir.
Tenvin konusu yukarıda anlattığımız temel harekeler konusuyla yakından ilişkilidir. Mesela bir kelimenin sonunda Fetha (Üstün) harekesi var ise yani -e -a sesi ile bitiyorsa, bu kelimeye tenvin getirdiğimizde, sonunu nunlamamız gerektiği için artık o kelimeyi -en -an diye okuruz. Tenvin temel harekeler gibi 3 çeşittir.
İki Üstün (Fethalı Tenvin): Kelimelerin sonlarında kullanılır ve ince sesleri “-en” , kalın sesleri “-an” sesi ile okutur. Sadece bu harekeye özel olarak Nunlama yaparken kelimenin son harfinden sonra kelimeye bir (Elif) harfi ekleriz. Daha akılda kalıcı olması açısından bunu iki üstün kelimeye ağır geldiği için bir direkle desteklemek olarak ta düşünebilirsiniz. Örnekleri inceleyelim.
Örnek: (herhangi bir kalem yani belirsiz) قَلَمَ—-> قَلَمًا
(herhangi bir kitap yani belirsiz) كِتَابَ —> كِتَابًا
*Not: Mavi ile yazılan kelimelerin sonları nunlanırken görüldüğü gibi son harften hemen sonra destek için bir Elif harfi eklenmiş fakat tenvinin eklenen Elif harfinden hemen öncesine konulduğuna dikkat ediniz.
İki Esre (Kesralı Tenvin): Yine bu harekemizde kelimelerin sonlarında kullanılır. Esre, harfi “-i” sesi ile okuturken sonunu nunlama yapacağımız için dolayısıyla “-in” olarak okutmaktadır.
Örnek: (herhangi bir kalem) قَلَمِ —> قَلَمٍ
(herhangi bir kitap) كِتَابِ —> كِتَابٍ
İki Ötre (Dammeli Tenvin): Kelimelerin sonlarında kullanılır. Ötre, harfi “-u” sesi ile okuturken sonunu nunladığımız da “-un” olarak okuruz.
Örnek: (herhangi bir kalem) قَلَمُ—> قَلَمٌ
(herhangi bir kitap) كِتَابُ—> كِتَابٌ
Tenvin Özet ve Özellikleri
- Bir kelimeyi belirsiz yaparlar.
- Sadece isimlerle kullanılırlar.
- Fiillerle kullanılmazlar.
- Kelimelerin sonlarında kullanılırlar.
- Eğer ki bir kelimede (EL) takısı kullanılmışsa o kelimedeki tenvin düşer artık sadece hareke olarak kalır. كِتَابٌ—> اَلْكِتَابُ
Harf-i Ta’rîf nedir diye soracak olursak eğer şöyle açıklayabiliriz; bir kelimenin önüne gelen ve o önüne geldiği kelimeyi artık belirli yapan bir ektir. Bir kelimeyi belirli yapmak ne demek? Şöyle bir örnekle açıklayabiliriz ben birine, bana kalem verir misin dersem eğer o bana istediği kalemi vermekte özgürdür. Çünkü kastettiğim herhangi bir kalemdir. Fakat ben birine şu kalemi veya bu kalemi verir misin dersem artık istediğim özel bir kalemdir ve işte bu noktada (EL) Takısı kullanmalıyım. Peki herhangi bir kalemi kastederken ne kullanmalıyım. O zaman da Biraz yukarıda bahsettiğimiz tenvin kullanmalıyım. Aşağıdaki örnekleri dikkatlice inceleyelim.
Örnek: (Belirli) defter اَلدَّفْتَرُ (herhangi bir defter) دَفْتَرٌ
(Belirli) kalem اَلْقَلَمُ (herhangi bir kalem) قَلَمٌ
*NOT: Yukarıdaki iki örneği de inceleyiniz. birinci örnekte harfi tarif yani (EL) takısı eklenirken Lam harfi okunmamış ve şedde ile direk dal harfine bağlanmış. İkinci örneğe baktığımızda ise Lam harfinin okunduğunu görüyoruz. İşte bu konu tamda şemsî ve kamerî harflerle alakalıdır.(EL) takısından hemen sonra şemsi bir harf geldiğinde Lam harfi okunmaz, kameri bir harf geldiğinde ise Lam harfi okunur. Konuyu daha iyi kavrayabilmek için Şemsi ve Kameri Harfler başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
اَلْ (EL) Takısı Özet ve Özellikleri
- İsimlerin önlerinde kullanılırlar.
- Kullanıldığı ismi belirli yaparlar.
- (El) takısından hemen sonra şemsi bir harf varsa Lam harfi okunmaz, kameri bir harf varsa Lam harfi okunur.
- Bir kelimede hem tenvin hem (EL) takısı olmaz.
- Bir kelimeye (El) takısı gelirse o kelimeden tenvin düşer.
- Belirlilik eki almış kelimelere Marife(belirli) isim, tenvin almış kelimelere ise Nekra(belirsiz) isim denir.