Fen Bilimleri 5. Sınıf 2. Ünite konusu canlıları tanıyalımdır. Dünya üzerinde yaşayan milyarlarca canlı çeşidi vardır. Bu canlılara çevremize her baktığımızda rastlayabiliriz. Şimdi gelin beraber bu canlıları tanıyalım.
>>MİKROSKOBİK CANLILAR<<
>>MANTARLAR<<
>>BİTKİLER<<
>>HAYVANLAR<<
Dünya üzerinde yaşayan milyarlarca canlı çeşidi vardır. Kimilerini gözle görebilmek mümkün olabiliyorken kimilerini ise sadece mikroskop yardımıyla görebiliriz. Canlıları daha kolay inceleyebilmek açısından, benzer özelliklerine göre gruplara ayrılmasına canlıların sınıflandırılması denir. Canlıları sınıflandırmak onları daha kolay anlayabilmemize fayda sağlar.
Gözle görülemeyen yalnızca mikroskop yardımıyla görülebilen canlılara mikroskobik canlılar denir. Mikroskobik canlılar, canlı ve cansız her ortamda yaşayabilir, çoğalabilir, hareket edebilir.
Bakteriler en basit mikroskobik canlılardır. Bazıları yararlıyken bazıları ise zararlıdır. Sütten yoğurt ve peynir, üzümden sirke yapılmasını sağlayan bakteriler yararlı bakterilerdir. Bağırsaklarımızda bulunan B ve K vitamini üreten bakteriler de yararlı bakterilerdir. Verem, zatüre, diş çürümesi gibi hastalıklara yol açan bakteriler ise zararlı bakterilerdir.
Çeşitli yüzeylerde oluşabilen ve bitki olmayan bir canlı türüdür. Bazıları besin olarak ta tüketilebilirken bazıları ise zararlıdır ve tüketilmemelidir. Mantarlar dört grupta incelenir.
- Şapkalı Mantarlar; toprakta yetişen bazı türleri besin olarak tüketilen mantar çeşitidir. Doğada bulunan her mantar tüketilmemelidir!!! Mantarlar şekil yönünden birbirlerine çok benzedikleri için zehirli olup olmadıklarını ayırt etmek çok zordur!!!
- Maya Mantarları; mayalanmayı sağlayan mantarlardır. Çoğalmaları için uygun sıcaklık ve besine ihtiyaç duyarlar. Örneğin hamur yapımında kullandığımız maya, bu mantarlara örnek olabilir.
- Küf Mantarları; Küflenmeye neden olan mantarlardır. Besinlerin üzerinde yaşayarak çoğalır ve besinlerin bozulmasına yol açar. Evde üç beş gün bekleyen bir ekmek ve ya herhangi beklemiş bir gıda ürünü gözlemlediyseniz bazı kısımlarının küflenerek renk değiştirdiğini görmüşsünüzdür. Bu olay küf mantarları sebebiyle gerçekleşmektedir.
- Parazit Mantarlar; canlılarda hastalıklara neden olan mantarlardır. Ağızda pamukçuk hastalığına, ayak mantarı hastalığına neden olan mantarlar bunlardır. İnsanlarda ortak eşyalardan bulaşabildiği için bu hastalıklar görülen kişilerle ortak eşya kullanmamalıyız.
Kendi besinini üretebilen, toprağa bağlı olarak yaşayan canlı grubuna bitkiler denir. Bitkiler, çiçeksiz ve çiçekli bitkiler olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
- Çiçeksiz Bitkiler; çiçeği ve tohumu olmayan bitkilerdir. Kara yosunu, eğrelti otu, at kuyruğu, su yosunu bunlardan bazılarıdır.
- Çiçekli Bitkiler; meyvesi ve tohumu olan tüm bitkiler çiçekli bitkilerdir. Çiçekli bitkiler dört bölümden oluşur. Çam, fasulye, gül, portakal, domates bunlara örnektir.
Kök; Bitkilerin toprağa tutunmasını, topraktan su ve mineral alabilmesini sağlar. Bazı bitkilerde kök besin de depo edebilir.
Gövde; bitkinin dik durmasını ve böylece yaprakların güneş ışığından faydalanmasını, kökten alınan su ve mineralin bitkinin diğer bölümlerine iletilmesini sağlar.
Yaprak; bitkilerin besin üretiminin yapıldığı yerdir. Gaz alışverişi ve terleme burada gerçekleşir. Alt kısımlarındaki gözeneklerden solunum yapar.
Çiçek; çiçekli bitkilerin üreme organıdır. Renkleri ve kokularıyla böcekleri üzerlerine çekerek üremeyi kolaylaştırır.
Geniş alanlarda yaşayan kalabalık bir canlı grubudur. Hayvanlar vücutlarında omurga bulunup bulunmamasına göre iki gruba ayrılır.
- Omurgasız Hayvanlar; vücutlarında omurga bulunmayan hayvanlardır. Bazı omurgasızlarda vücut dışında sert kabuklar bulunabilir. Solucan, kelebek, karınca, ahtapot, salyangoz, yengeç, örümcek omurgasız hayvanlara örnektir.
- Omurgalı Hayvanlar; kıkırdak ve kemikten oluşan bir omurga yapısına sahip olan hayvanlardır. Omurgalı hayvanlar beş grupta incelenir.
- Kurbağalar; hem karada hem suda yaşarlar. Yumurtlayarak çoğalırlar. Semender, su ve kara kurbağası bu gruba örnektir.
- Balıklar; tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar. Yumurtlayarak çoğalırlar. Vücutları pullarla kaplıdır. Hamsi, alabalık, köpek balığı bu gruba örnektir.
- Sürüngenler; karada ve suda yaşayabilirler. Vücutları sert pullarla kaplıdır. Yumurtlayarak çoğalırlar. Yılan, timsah, kaplumbağa, kertenkele bu gruba örnektir.
- Kuşlar; Vücutları tüylerle kaplıdır. Yumurtlayarak çoğalırlar. Kanatları vardır. Çoğunluğu uçabilir ancak uçamayan türleri de vardır. Serçe, hindi, tavuk, papağan, penguen, devekuşu bu gruba örnektir.
- Memeliler; Omurgalı hayvanların en gelişmiş grubudur. Vücutları kıllarla kaplıdır. Doğurarak çoğalırlar. Akciğer solunumu yaparlar. Yavru bakımı vardır. Kedi, fare, aslan, çıta, ayı bunlardan bazılarıdır.
*NOT: Yarasa, balina, yunus, fok balığı memeliler grubunda olan istisna canlılardır.
Ek Bilgi; En küçük memeli hayvan yaban arısı yarasası, en büyük memeli hayvan ise mavi balinadır.