5.SINIF | GÜNEŞ, DÜNYA VE AY

GÜNEŞİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

GÜNEŞ NEDİR?

Üzerinde yaşadığımız gezegene en yakın yıldız… İçinde bulunduğumuz samanyolu galaksisinin tek yıldızı… Peki yıldız nedir? En belirgin olarak söyleyebiliriz ki ısı ve ışık yayan gök cisimlerine yıldız denir. Yıldızların içerisinde ki aşırı basınç yüzünden çekirdeğinde nükleer reaksiyonlar oluşur. Bu yüzden yıldızlar sıcak ve parlaktır. Güneş, içerisine Dünya’ dan yaklaşık olarak 1 milyon tane alabilecek kadar devasa ama yıldızlar içerisinde orta büyüklükte bir yıldızdır.

GÜNEŞİN ÖZELLİKLERİ

• Sıcak gazlardan oluşan ısı ve ışık yayan bir yıldızdır.
• Aynı Dünya gibi katmanlardan oluşur.
• Güneş ile Dünya arasındaki mesafe yaklaşık 150 milyon kilometredir.
• Güneş ve Dünya’ yı boyutları bakımından nesnelere benzetecek olursak, Güneş bir futbol topu ise Dünya pirinç tanesidir.
• Güneş orta büyüklükte bir yıldızdır. Güneşten çok daha büyük yıldızlar vardır.
• Güneş, devasa büyüklükte olmasına rağmen, Dünya’ dan baktığımızda küçük gözükür. Bunun sebebi; Nesnelerin uzaklaştıkça boyutlarının küçük gözükmesidir.
• Güneş ışınlarına doğrudan bakmak göz sağlığımız için zararlıdır. Bu yüzden Güneş’ e çıplak gözle yada herhangi bir araçla bakılmamalıdır.

AYIN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ

AY NEDİR?

Ay en basit anlamıyla Dünya’ nın yörüngesinde dönen ve Dünya’ nın doğal bir uydusu olan gökcismidir. Peki Uydu nedir? diye soracak olursak. Uydu bir gezegenin yörüngesinde dönen cisimlere uydu denir.

Ay, şekil olarak küreye benzer. Ay, tıpkı Güneş ve Dünya gibi katmanlardan oluşur. Dünyamızın uydusu olan Ay’ ın büyük bir kısmı katıdır. İç katmanları olan Manto ve Çekirdek kısmında ise sıvı bölümler bulunur. Ayın yüzeyi pürüzlüdür. Yüzeyinde yüksek dağlar, kayalıklar ve çukurlar bulunur.

Krater Nedir? Ay’ ın yüzeyinde meteorların çarpması sonucu oluşan çukurlara krater denir.

AY’ IN ÖZELLİKLERİ

• Ay bir yıldız değildir, Güneş’ ten aldığı ışığı yansıtır.
• Ay’ ın çok ince bir atmosfer tabakası vardır. Bu yüzden hava olayları gerçekleşmez. (Yağış, rüzgar vb. )
• Ay’ ın yüzeyi toz tabakası ile kaplıdır. Hava olayları görülmediği için bu toz tabakası hiç değişmeden kalır.
• Dünya’ dan bakıldığında Ay’ ın her zaman aynı yüzü görünür. Bunun sebebi Ay’ ın kendi etrafında dönme süresi ile Dünya etrafında dolanma süresinin aynı olmasıdır.
• Ay, Dünya’ dan daha küçük bir gök cismidir. Ancak gökyüzünde Güneş’ ten daha büyük görünür. Bunun sebebi Dünya’ ya Güneş’ ten daha yakın olmasıdır.

BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?

• 4 Ekim 1957 yılında Dünya’ nın ilk yapay uydusu Sputnik 1 Dünya yörüngesine yerleşmiştir.
• 3 Kasım 1957 yılında fırlatılan Sputnik 2 ile bir köpek uzaya gönderilmiştir.
• 12 Nisan 1961 yılında Yuri Gagarin uzay yolculuğuna çıkan ilk insan olmuştur.
• 16 Temmuz 1969 yılında Apollo 11 uzay aracı ile Ay’ a ayak basan ilk astronot Neil Armstrong olmuştur.

AY’ IN EVRELERİ VE HAREKETLERİ

Ay, kendi ekseni etrafında dönme, Dünya’ nın etrafında ise dolanma hareketi yapar. Ay, Güneş’ ten aldığı ışığı yansıtır. Ay’ ın konumu değiştikçe Işık alan kısımlarda değişir. Bu sebeple Dünya’ dan Ay’ a bakıldıkça farklı şekillerde görünür. Bunlara Ay’ın evreleri denir.

• Yeni Ay: Dünya’ dan bakıldığında Ay’ ın görülmediği evredir. Bu evrede Ay’ın Dünya’ ya bakan yüzü ışık almaz.
• İlk Dördün: Yeni Ay evresinden 1 hafta sonra görülen evredir. Ay’ ın Dünya’ dan bakıldığında sağ tarafı aydınlık görülür.
• Dolunay: İlk Dördün evresinden bir hafta sonra görülen evredir. Dünya’ dan bakıldığında Ay’ ın tamamı aydınlık görülür.
• Son Dördün: Dolunay evresinden bir hafta sonra görülen evredir. Dünya’ dan bakıldığında Ay’ ın sol tarafı aydınlık görülür.

GÜNEŞ, DÜNYA VE AYIN HAREKETLERİ

Güneş; kendi ekseni etrafında saatin tersi yönünde dönme hareketi yapar.

Dünya; kendi ekseni etrafında dönme, Güneş’ in etrafında ise dolanma hareketi yapar. Her iki harekette saatin tersi yönündedir.

Ay; kendi ekseni etrafında dönme Dünya’ nın etrafında ise dolanma hareketi yapar.